Presenting our Twentieth English Translation Exercise for our Odia and Hindi readers. Give it your best and when done, compare your answers with our model Translations given underneath.
आषाढ़ का एक दिन सन 1958 में प्रकाशित और नाटककार मोहन राकेश द्वारा रचित एक हिन्दी नाटक है। कभी-कभी इस नाटक को हिन्दी नाटक के आधुनिक युग का प्रथम नाटक कहा जाता है। 1959 में इसे वर्ष का सर्वश्रेष्ठ नाटक होने के लिए ‘संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार’ मिला था। कई प्रसिद्ध निर्देशक इसे मंच पर भी ला चुकें हैं। वर्ष 1979 में निर्देशक मणि कौल ने इस नाटक पर आधारित एक फ़िल्म भी बनाई थी, जिसने आगे जाकर साल की सर्वश्रेष्ठ फ़िल्म का ‘फ़िल्म फ़ेयर पुरस्कार’ जीता।
वस्तुतः मोहन राकेश के नाटक केवल हिन्दी के नाटक नहीं हैं। वे हिन्दी में लिखे अवश्य गए हैं, किन्तु वे समकालीन भारतीय नाट्य प्रवृत्तियों के उद्योतक हैं। उन्होंने हिन्दी नाटक को पहली बार अखिल भारतीय स्तर ही नहीं प्रदान किया वरन् उसके सदियों के अलग-थलग प्रवाह को विश्व नाटक की एक सामान्य धारा की ओर भी अग्रसर किया। प्रमुख भारतीय निर्देशकों इब्राहिम अलकाजी, ओम शिवपुरी, अरविंद गौड़, श्यामानंद जालान, राम गोपाल बजाज और दिनेन राकेश के नाटकों का निर्देशन कर उनका बहुत ही मनोरहर ढग से मंचन किया। 1971 में निर्देशक मणि कौल ने ‘आषाढ़ का एक दिन’ पर आधारित एक फ़िल्म बनाई, जिसको साल की सर्वश्रेष्ठ फ़िल्म का ‘फ़िल्म फ़ेयर पुरस्कार’ दिया गया। मोहन राकेश के नाटक ‘आषाढ़ का एक दिन’ में ऐतिहासिक पृष्ठभूमि को लेने पर भी आधुनिक मनुष्य के अंतद्वंद और संशयों की ही गाथा कही गई है। ‘आषाढ़ का एक दिन’ में सफलता और प्रेम में एक को चुनने के द्वन्द से जूझते कालिदास एक रचनाकार और एक आधुनिक मनुष्य के मन की पहेलियों को सामने रखा है। वहीँ प्रेम में टूटकर भी प्रेम को नहीं टूटने देने वाली इस नाटक की नायिका के रूप में हिन्दी साहित्य को एक अविस्मरनीय पात्र मिला है। राकेश के नाटकों को रंगमंच पर मिली शानदार सफलता इस बात का गवाह बनी कि नाटक और रंगमंच के बीच कोई खाई नहीं है। अषाढ़ का माह उत्तर भारत में वर्षा ऋतु का आरंभिक महिना होता है, इसलिए शीर्षक का अर्थ “वर्षा ऋतु का एक दिन” भी लिया जा सकता है।
ଆଷାଢ଼ର ଏକ ଦିନ ହେଉଛି ନାଟ୍ୟକାର ମୋହନ ରାକେଶଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ରଚିତ ଏକ ହିନ୍ଦୀ ନାଟକ ଯାହା ୧୯୫୮ ରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା। ବେଳେବେଳେ ଏହି ନାଟକକୁ ହିନ୍ଦୀ ନାଟକର ଆଧୁନିକ ଯୁଗର ପ୍ରଥମ ଡ୍ରାମା କୁହାଯାଏ। ୧୯୫୯ ମସିହାରେ ଏହା ବର୍ଷର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ନାଟକ ହୋଇଥିବାରୁ ‘ସଂଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର’ ପାଇଥିଲା। ଅନେକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ମଧ୍ୟ ଏହାକୁ ମଞ୍ଚକୁ ଆଣିଛନ୍ତି। ୧୯୭୯ ମସିହାରେ ନିର୍ଦେଶକ ମଣି କୌଲ ଏହି ନାଟକ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଏକ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ନିର୍ମିତ କରିଥିଲେ, ଯାହା ଆଗକୁ ଯାଇ ବର୍ଷର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ପାଇଁ ‘ଫିଲ୍ମଫେୟାର ପୁରସ୍କାର’ ପାଇଥିଲା।
ପ୍ରକୃତରେ ମୋହନ ରାକେଶଙ୍କ ନାଟକ କେବଳ ହିନ୍ଦୀ ନାଟକ ନୁହେଁ। ସେଗୁଡ଼ିକ ନିଶ୍ଚୟ ହିନ୍ଦୀରେ ଲେଖା ହୋଇଥିବେ, କିନ୍ତୁ ସେ ସମସାମୟିକ ଭାରତୀୟ ଡ୍ରାମା ଟ୍ରେଣ୍ଡର ମୂଳଦୁଆ ଅଟନ୍ତି । ସେ କେବଳ ହିନ୍ଦୀ ଡ୍ରାମାକୁ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଏକ ସର୍ବ-ଭାରତ ମାନ୍ୟତା ଦେଇନାହାଁନ୍ତି, ବରଂ ଶତାବ୍ଦୀର ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ପ୍ରବାହକୁ ବିଶ୍ୱ ନାଟକର ଏକ ସାଧାରଣ ସ୍ରୋତ ଆଡକୁ ମଧ୍ୟ ଆଗେଇ ନେଇଛି । ବିଶିଷ୍ଟ ଭାରତୀୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଇବ୍ରାହିମ ଆଲାକାଜୀ, ଓମ ଶିବପୁରୀ, ଅରବିନ୍ଦ ଗୌଡ଼, ଶ୍ୟାମାନନ୍ଦ ଜାଲାନ, ରାମ ଗୋପାଳ ବଜାଜ ଏବଂ ଦିନେନ ରାକେଶଙ୍କ ନାଟକ ଗୁଡ଼ିକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଦେଇ ଅତି ଆକର୍ଷଣୀୟ ଭାବରେ ମଞ୍ଚସ୍ଥ କରିଥିଲେ। ୧୯୭୧ ମସିହାରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ମଣି କୌଲ ‘ଆଶାଦ କା ଏକ ଦିନ୍’ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଏକ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ଯାହାକୁ ବର୍ଷର ସର୍ବୋତ୍ତମ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ପାଇଁ ‘ଫିଲ୍ମଫେୟାର ଆୱାର୍ଡ’ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା। ମୋହନ ରାକେଶଙ୍କ ନାଟକ ‘ଆଶାଦ କା ଏକ ଦିନ୍’ରେ ଐତିହାସିକ ପୃଷ୍ଠଭୂମି ଗ୍ରହଣ କରାଯିବା ପରେ ମଧ୍ୟ ଆଧୁନିକ ମାନବର ଅନ୍ତର୍ଦ୍ୱନ୍ଦ ଏବଂ ସନ୍ଦେହଗୁଡିକର କାହାଣୀ କୁହାଯାଇଛି। ‘ଆଶା କା ଏକ ଦିନ୍’ରେ ସଫଳତା ଏବଂ ପ୍ରେମରେ ଗୋଟିଏ ବାଛିବାରେ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱ ସହ ସଂଘର୍ଷ କରୁଥିବା କାଲିଦାସ ଜଣେ ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା ଏବଂ ଆଧୁନିକ ମଣିଷର ମନର ରହସ୍ୟ ସାମ୍ନାରେ ରଖିଛନ୍ତି। ଏଥି ସହିତ ପ୍ରେମରେ ଭାଙ୍ଗି ମଧ୍ୟ ପ୍ରେମକୁ ଭାଙ୍ଗିବାକୁ ଦେଇନଥିବା ଏହି ନାଟକର ନାୟିକା ରୂପରେ ହିନ୍ଦୀ ସାହିତ୍ୟକୁ ଏକ ଅବିସ୍ମରଣୀୟ ଚରିତ୍ର ମିଳିଛି। ଥିଏଟରରେ ରାକେଶଙ୍କ ନାଟକଗୁଡ଼ିକର ଚମତ୍କାର ସଫଳତା ଏହାର ସାକ୍ଷୀ ଯେ ନାଟକ ଏବଂ ଥିଏଟର ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ଫରକ ନାହିଁ । ଆଶାଦ ମାସ ଉତ୍ତର ଭାରତରେ ବର୍ଷା ଋତୁର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ମାସ, ତେଣୁ ଶୀର୍ଷକର ଅର୍ଥ “ବର୍ଷା ଋତୁର ଗୋଟିଏ ଦିନ” ମଧ୍ୟ ନିଆଯାଇପାରେ।
Translation
‘A Day in the month of Aaasadh’ , published in 1958, is a Hindi drama written by the dramatist Mohan Rakesh. At times, this drama is termed as the forerunner of Hindi’s modern age of drama. It was adjudged the best drama of 1951, and awarded by the Sangeet Natak Academy. It has been staged by many famous directors. Mani Kaul made a film in 1971 based on this drama, and it went on to win the Filmfare award for the best film of the year.
Actually, Mohan Rakesh’s drama is not a simple Hindi drama. They were all written in Hindi, but were the foundations of the contemporary Indian trend in drama writing. Not only has he given Hindi drama a pan-Indian acceptance for the first time, but also taken the disparate trend towards mainstream world drama. Eminent Indian directors like Ibrahim Alakaji, Om Shivpuri, Arviund Goud,,Ramgopal Bajaj, Shyamanand Jalan, and Dinen had spectacularly staged Rakesh’s plays through their masterly direction. Although set in a historical background, A Day in Aasadh has reflected the doubts and dichotomy of the modern man. [To be completed later]
Want more challenging Translation Exercises like this one? Click here to find all of them.